Słysząc o konopiach większość osób kojarzy jedynie ich psychoaktywne właściwości i związane z tym rekreacyjne zażywanie. Jednakże temat ten jest dużo bardziej rozbudowany. Istnieją różne odmiany konopi zawierające w swoim składzie różny profil kannabinoidów, które są dużą grupą ponad stu związków występujących w konopiach i mających różnorodne właściwości. O działaniu psychoaktywnym decyduje zawartość szczególnego rodzaju kannabinoidu jakim jest tetrahydrokannabinol (THC), natomiast kannabidiol (CBD) jest jego izomerem lecz nie posiada działania psychoaktywnego. Co ciekawe, jego działanie w obrębie układu nerwowego jest przeciwstawne do oddziaływania THC, CBD wygasza pobudzenie wywołane przez THC działając antypsychotycznie. Preparaty zawierające CBD są w pełni legalne, pochodzą z upraw konopi siewnych, które posiadają śladowe ilości THC (mniej niż 0,2%), niezdolne do wywołania jakiegokolwiek efektu psychotropowego, posiadają natomiast większe ilości CBD oraz innych kannabinoidów. Wyrazem coraz większego zainteresowania potencjałem leczniczym konopi jest opublikowany w 2017r. Raport WHO w całości poświęcony jednemu rodzajowi kannabinoidu jakim jest kannabidiol- CBD. Wykazano w nim, iż CBD nie ma absolutnie żadnego potencjału uzależniającego, jest dobrze tolerowany i bezpieczny. W raporcie dokonano przeglądu najważniejszych badań w zakresie medycznego wykorzystania CBD w terapii wielu jednostek chorobowych. Pełny raport WHO w tłumaczeniu znajduje się: CBD raport z przeglądu wstępnego, oryginał: CBD Pre-Review Report WHO.

Poniżej znajduje się pochodząca z raportu WHO (str. 18) tabela z przeglądem chorób w których CBD wywiera korzystne efekty. (za Pisanti et al 2017r.)

Jednostka chorobowa	Efekty
Choroba Alzheimera	Przeciwzapalne, antyoksydacyjne, antyapoptotyczne w modelach in vitro i in vivo wywołanych amyloidem zapaleń nerwów i reakcji neurodegeneracyjnych
Choroba Parkinsona	Zmniejszenie zaburzeń dopaminergicznych in vivo; działanie neuroprotekcyjne; poprawa wyników psychiatrycznych i redukcja wzmożonego pobudzenia, koszmarów nocnych i agresywnego zachowania pacjentów
Choroba Alzheimera	Poprawa u mysz z EAE, działanie przeciwzapalne i immunomodulujące
Pląsawica Huntingtona	Działanie neuroprotekcyjne i antyoksydacyjne w transgenicznych modelach choroby u myszy, bez znaczącej poprawy klinicznej u ludzi
Uszkodzenie wywołane niedokrwieniem i niedotlenieniem	Krótkoterminowe neuroprotekcyjne efekty; zahamowanie egzotoksyczności, stresu oksydacyjnego i zapalenia in vitro oraz w modelu lęku i stresu na gryzoniach; zmniejszenie lęku społecznego u pacjentów
Ból	Efekt analgetyczny u pacjentów z bólem neuropatycznym opornym na inne środki lecznicze
Psychoza	Zmniejszenie zmian zachowania i zmian w gleju komórkowym w zwierzęcym modelu schizofrenii; właściwości antypsychotyczne przy objawach wywołanych ketaminą
Lęk	Zmniejszenie napięcia mięśniowego, niepokoju, zmęczenia, problemów z koncentracją, poprawa interakcji społecznych w modelu na gryzoniach
Depresja	Antydepresyjny efekt w genetycznym modelu depresji u gryzoni
Nowotwory	Antyproliferacyjne i antyinwazyjne działanie w szerokim zakresie typów nowotworów; indukcja śmierci komórek poprzez autofagię; działanie ochronne podczas chemioterapii
Mdłości	Wstrzymanie nudności i odruchu wymiotnego u szczurów
Choroby zapalne	Przeciwzapalne właściwości w kilku modelach in vitro i in vivo; hamowanie wytwarzania cytokin i zapalnych szlaków sygnalizacyjnych
Reumatoidalne zapalenie stawów	Hamowanie wytwarzania TNF-alfa na modelu zwierzęcym
Infekjce	Aktywność wobec Staphylococcus aureus opornego na metycylinę (MRSA)
Zapalenie jelita grubego i choroba Crohna	Hamowanie rekrutacji makrofagów i sekrecji TNF-alfa in vivo i ex vivo; Zmniejszenie aktywności choroby u pacjentów z chorobą Crohna
Choroby układu sercowo- naczyniowego	Zmniejszenie rozmiaru zawału poprzez oddziaływanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne in vitro i in vivo
Powikłania cukrzycy	Zmniejszenie włóknienia i dysfunkcji mięśnia sercowego

Kardioprotekcyjna rola kannabinoidów

W kontekście chorób serca szczególną uwagę warto zwrócić ku badaniom nad kardioprotekcyjną rolą kannabinoidów w warunkach kontrolowanego niedokrwienia- indukcji zawału serca na modelu zwierzęcym.

W przeprowadzonym przez Walsh et at (2010r.) badaniu udowodniono, iż podawanie CBD w ostrej fazie zawału istotnie zmniejsza obszar uszkodzenia mięśnia sercowego oraz zmniejsza częstość występowania arytmii komorowych indukowanych niedokrwieniem- istotnie zmniejszał ilość częstoskurczu komorowego (VT). Wpływał także na zmniejszenie częstości migotania komór (VF) (lecz w ilości nieistotnej statystycznie). Eksperyment przeprowadzono na szczurach, u których w kontrolowanych warunkach zamknięto na 30 min jedną z głównych tętnic wieńcowych zaopatrujących serce w krew – LAD (left anterior descending) po czym ją otworzono uzyskując reperfuzję. CBD podawany na 10 min przed zamknięciem lub 10 min przed reperfuzją wywołał wspomniane wyżej korzystne, zależne od dawki efekty.

Pierwszym badaniem z zastosowaniem CBD jako czynnika kardioprotekcyjnego przeprowadził Durst R. et al w 2007r. Na podobnym modelu zwierzęcym wywołano trwające 30 min niedokrwienie zamykając tętnice LAD. Grupie badawczej podano CBD w ilości 5 mg/kg masy ciała godzinę przed procedurą oraz następnie codziennie przez siedem dni obserwacji. W grupie leczonej CBD w porównaniu z grupą kontrolą zaobserwowano względną redukcję obszaru martwicy niedokrwiennej o 66% (9,6% vs 28,2%), co jest wybitnie korzystnym wynikiem. Badanie to dostarczyło także dowodów na to, iż kardioprotekcyjne działanie CBD odbywa się poprzez ogólnoustrojowe mechanizmy przeciwzapalne, związane m.in. z obniżeniem stężenia interleukiny 6.

Natomiast pierwszych dowodów nad rolą układu kannabinoidowego w ochronnym działaniu na mięsień sercowy dostarczyła praca z 2002r. przeprowadzona przez D.S. Ugdyzhekova et al. Zastosowano w niej substancje o nazwie HU-210. Jest to syntetyczny kannabinoid, który jednakże jest substancją silnie psychoaktywną, o działaniu 100-800 razy silniejszym od THC oraz z dłużej utrzymującymi się efektami działania. Zauważono wówczas, iż aktywacja receptorów uzyskana poprzez podanie HU-210 istotnie zmniejszała obszar martwicy wywołany niedokrwieniem.

Ochronne działanie CBD na mięsień sercowy występuje nie tylko w stanach nagłych, takich jak zawał serca lecz także w stanach przewlekłych. Wiadomym jest iż cukrzyca znacząco pogarsza funkcjonowanie wielu układów, w tym układu sercowo-naczyniowego a współwystępowanie cukrzycy i niewydolności serca jest bardzo częste. Choć termin kardiomiopatia cukrzycowa nie ma jeszcze ścisłej definicji, możemy nim określić zmiany w strukturze i funkcji serca wynikające z obecności cukrzycy na poziomie zarówno czynności mechanicznych serca jako pompy (upośledzonej funkcji głownie rozkurczowej i skurczowej), biochemicznym oraz genetycznym (ekspresji genów), przy czym zmiany dotyczą zarówno tkanki mięśniowej jak i tkanki łącznej serca, mikrounaczynienia i unerwienia autonomicznego serca.

W badaniu Rajesh et al. (2011r.) wykazano, iż podawanie CBD u mysz z rozwiniętą cukrzycą typu I znacząco ograniczało szereg patologicznych procesów prowadzących do pogorszenia pracy serca. Korzyści dotyczyły głównie redukcji przewlekłego stanu zapalnego, stresu oksydacyjnego i nitrozacyjnego i włóknienia dzięki zmniejszonej aktywacji czynnika transkrypcyjnego NF-kappaB (redukcję aktywności NF-kB można uzyskać także dzięki medytacji- patrz artykuł Medytacja w badaniach naukowych)

Kolejne korzystne zmiany obejmowały wpływ na aktywności MAPK (kinazy aktywowane mitogenami, mające wpływ na ekspresje genów i podziały komórkowe), zmniejszoną ekspresja molekuł adhezyjnych oraz TNF. Powyższe oddziaływanie przyczyniło się do lepszej funkcji skurczowej i rozkurczowej serca u mysz z cukrzycą leczonych CBD.

Powyższy przykład to jedynie część wszechstronnych korzyści jakie posiadają kannabinoidy. W tabeli poniżej podsumowano terapeutyczną rolę CBD w schorzeniach układu sercowo-naczyniwego a należy przypomnieć, iż to tylko jeden z wielu układów na jakie ukierunkowane jest działanie kannabinoidów.

Ekstrat vs izolat

Przyszłość konopi w badaniach nad jej medycznym zastosowaniem może okazać się jeszcze większa niż obecnie się wydaje. Dotychczasowe badania w znacznej ilości przypadków opierały się nad efektami jakie wywołuje pojedyncza, wyizolowana molekuła CBD. Podejście tego typu, wywodzące się z paradygmatu redukcjonistycznego, dominuje w badaniach farmakologicznych. Obecnie jednak zaczyna się dostrzegać potencjał tkwiący w działaniu roślin jako całości, pełnego spektrum składników i wynikającej z nich synergii. Takie są właśnie wnioski płynące z jednego z nowszych badań nad właściwościami terapeutycznymi ekstraktu z konopi. Przełomowe badanie przeprowadzone w Izraelu wykazało przewagę pełnego ekstraktu bogatego w kannabinoidy z całej rośliny nad wyizolowaną pojedynczą molekułą. W pracy Overcoming the Bell‐Shaped Dose‐Response of Cannabidiol by Using Cannabis Extract Enriched in Cannabidiol zwrócono uwagę na dotychczasowy rozkład zależności między dawką czystego CBD a efektem terapeutycznym który przypominał kształtem dzwon (czyli najczęściej występujący rozkład statystyczny- tzw. krzywa Gaussa) wykazujący wąski zakres dawek terapeutycznych, z zanikaniem efektu poniżej dawki progowej oraz po przekroczeniu górnej granicy. Inaczej natomiast wyglądała zależność ekstraktu, którego skuteczność rosła liniowo wraz ze wzrostem dawki osiągając po pewnej dawce stabilną fazę. Badane właściwości dotyczyły działania przeciwbólowego, przeciwzapalnego oraz hamującego aktywność TNFa. Wykazano również, iż mniejsze dawki ekstraktu potrafią osiągnąć ten sam efekt przeciwbólowy co wysokie ilości czystego CBD, co w połączeniu z brakiem możliwości przedawkowania czyni go lepszym środkiem przeciwbólowym.

Przytoczone powyżej prace uwidaczniają potencjał tkwiący w konopiach i zawartych w nich kanabinoidach. Należy przytoczyć także fakt, iż w konopiach istnieje około 113 różnego rodzaju kanabinoidów, z których lepiej znane jest tylko kilka a dotychczasowe badania skupiały się głównie na jednym- kannabidiolu (CBD). Stąd można przypuszczać że zakres ich właściwości i zastosowań będzie stopniowo się powiększał. W kwestii zastosowań kanabinoidów w chorobach układu sercowo-naczyniowego z pewnością potrzebne są szeroko zakrojone badania kliniczne, które w przyszłości utorują drogę do nowych zaleceń i standardów leczenia.